www.dailyvibes.pl/.../recenzja-ksiazki-wagonem-towarowym-do-wolnosci
O wojnie, w której nie ma dobrych i złych - "Wagonem towarowym do wolności"
15/09/2017
Katarzyna Leszczyńska

Przez wiele lat różne insynuacje polityczne wokół II wojny światowej były tematem tabu. W powojennej Polsce i jeszcze kilka dekad później istniał wyraźny podział na złych Niemców i dobrych Rosjan. Od pewnego czasu kwestie te już nie są czarno-białe, a historia została opowiedziana z innej strony.
Tak też jest w książce "Wagonem towarowym do wolności". Na pierwszy rzut oka zarówno tytuł, jak i okładka sprawiają wrażenie, że lektura będzie pisana językiem historycznym i znajdziemy w niej dużo faktów oraz polityki. Już po przeczytaniu pierwszych stron wiemy, że to będzie zupełnie inna historia.
Marek Wyszomirski-Werbart stworzył powieść fabularną, którą umieścił w najbardziej przełomowych czasach II wojny światowej. Pierwszy rozdział oparty jest na powstaniu w getcie warszawskim. Drugi rozdział dotyczy czasów powstania warszawskiego. Co ciekawe, pokazuje powstanie z dwóch stron: zachodniej części Warszawy, gdzie toczyły się krwawe walki powstańców z Niemcami oraz wschodniej strony, gdzie życie upływało w komunistycznym rytmie.
W książce "Wagonem towarowym do wolności" nic nie jest czarno-białe. Sowieci mogą być gorsi od zabójców z SS, ale i oficer NKWD może okazać się przyjacielem powstańców. Cała ta historia toczy się na ulicach Warszawy, do dziś doskonale znanych mieszkańcom stolicy. Tym większą radość sprawia czytanie książki, której miejsce akcji można sobie tak dokładnie wyobrazić.

Książka wydana przez Novae Res jest warta polecenia. Każdy znajdzie w niej wątek dla siebie. Napisana jest zrozumiałym, ale nie infantylnym językiem. Wątki wciągają czytelnika, a autor zaprzyjaźnia go ze stworzonymi przez siebie bohaterami. Bywają momenty delikatnych uśmiechów, jak również wzruszeń. Mało jest książek fabularnych, które poruszają tak ważną dla każdego Polaka tematykę i tak bliską historię. Naprawdę warto się z nią zapoznać.

Wagonem towarowym do wolności" - recenzja
Opublikowano: 2017-09-10
Barbara Drapikowska
(barbara.drapikowska@dlalejdis.pl)

Książka przeznaczona jest do osób, które lubią powieści historyczne. Akcja toczy się końcowym okresie II wojny światowej - od powstania w Getcie Warszawskim do początku budowania komunizmu w Polsce.
Bohaterowie w ciągu zaledwie kilkunastu miesięcy zmagają się z ogromem strachu, biedy i niepewnego jutra. W powieści przeplatają się losy paru, w większości niepełnych, rodzin połączonych więzami konspiracyjno - przyjacielskimi. Tworzą oni grupę wzajemnego wsparcia zarówno emocjonalnego, jak i materialnego. Główny wątek toczy się wokół żydowskiej rodziny, gdzie pierwsze skrzypce gra matka Katarzyna - ceniony przed wojną pracownik uniwersytecki oraz jej córka Dora - samotna matka porzucona przez męża, którego przerosły traumy powstańcze i wojenne. Kobiety stanowią fundament grupy przyjaciół, skupiających byłych powstańców, żołnierzy Armii Krajowej, szpiegów, z których większość prowadzi podwójne życie. Na zewnątrz są urzędnikami państwowymi oraz obywatelami budującymi ludową Polskę, natomiast w ścianach własnego mieszkania, a także w środku - zagorzałymi, aczkolwiek nie ujawniającymi się przeciwnikami komunizmu. Dzięki właściwym znajomościom i szczęśliwym zbiegom okoliczności grupa podejmuje się nielegalnego opuszczenia granic kraju w pociągu towarowym, który wiedzie ich ku upragnionej i nieograniczonej wolności.

Atutem książki jest brak nachalnych wątków miłosnych, co rzadko się zdarza w literaturze sięgającej do okresu II wojny światowej. Co więcej, autor w powieści ma elastyczne (jak na polskie dawne warunki) podejście do moralności, przedstawiając potępiane w społeczeństwie zachowania, tj. rozwody, zdrady, romanse, nawet relacje homoseksualne.

Nie sposób odmówić autorowi wiedzy o opisywanych latach wojennych, zarówno w wymiarze społecznym - życia zwykłych ludzi, jak i historycznym - działalności służb, organizacji i prawa. Dość dobitnie przedstawia on wiele wątków historycznych, które do tej pory budzą kontrowersje. Najlepszy przykład stanowią niekorzystne, czy jak to niektórzy nazywają zdradzieckie dla Polski rozwiązania pokojowe po II wojnie światowej.

Dla mnie ciekawy wątek stanowiło przedstawienie metod pracy agencji wywiadowczych, które rzadko kiedy zgodne są z dobrym obyczajem, czy też literą prawa. W tym zakresie autor połączył i zebrał w logiczną całość sposoby działania wielu instytucji szpiegowskich. Z powieści od razu można wywnioskować, że nie jest on laikiem w tej kwestii.

Lektura na dobrą sprawę rzetelnie przenosi czytelnika do okresu, w którym wartości ludzkie oceniane jako dobre bądź złe, mieszały się ze sobą. Okresu w którym wróg mógł okazać się przyjacielem, a przyjaciel bądź kochanek - zdrajcą. Okresu, w którym trzeba było kombinować aby przeżyć, polegać jedynie na intuicji i nadziei, gdyż tylko one pozwalały zaufać nowopoznanemu człowiekowi. Okresu... który na szczęście jest za nami.

Zaletą tego typu książek jest pewien efekt psychologiczny, mianowicie umożliwienie porównawczego spojrzenia na własną rzeczywistość, w której przyszło żyć współczesnym czytelnikom. Powieść daje możliwość nabrania realnego dystansu do własnych rozterek i kłopotów, które wydają się być nam czasami końcem świata, a w rzeczywistości są niczym w porównaniu do dylematów naszych przodków.

https://historia.org.pl/.../wagonem-towarowym-do-wolnosci-m-

Daria Czarnecka | 25 września 2017 08:00

Jeśli myśli się o II wojnie światowej i okresie tuż po jej zakończeniu, to, chcąc nie chcąc, napotyka się schematy myślowe: okrutni Niemcy, Żydzi czekający na śmierć, heroiczni Polacy czy zdziczali enkawudziści. W rzeczywistości było zupełnie inaczej. Świat wojny nie ma prostego podziału na tych dobrych i tych złych. Marek Wyszomirski-Werbart jest od lat związany ze sceną. Do tego to prawdziwy człowiek-orkiestra: filmowiec, alpinista, archeolog, grafik, malarz, jubiler. Tym razem jawi się czytelnikom jako pisarz (choć bardzo udany debiut zapewniła mu już wcześniej powieść historiograficzna z życia Witkacego) poruszający dość trudny temat. Powstanie w getcie, Powstanie Warszawskie, ostatnie dni wojny oraz rzeczywistość komunistycznej Polski - to wszystko zostało ukazane oczami cywilów oraz osób zaangażowanych.

Dora z nowonarodzonym synem przetrwa powstanie w getcie ukryta w jednym z bocznych kanałów. Chociaż odnajdzie ją mąż i matka, a polscy przyjaciele "zalegalizują" po aryjskiej stronie, to nic w jej życiu nie będzie takie jak kiedyś. Małżeństwo rozpadnie się właściwie zaraz po wyjściu z piekła kanałów, a egzystencja w okupowanej Warszawie wcale nie będzie należała do łatwych. Razem z matką, Katarzyną, i jej polskimi przyjaciółmi (wśród których znajdą się ludzie z różnych warstw społecznych, a nawet księża) zaangażuje się w konspirację. Część z nich będzie walczyła o przetrwanie w Powstaniu Warszawskim, a wszyscy razem o spokojną egzystencję w komunistycznej Polsce. Znajdzie się wśród nich również enkawudzista Siergiej, który, podejmując grę wywiadowczą, postara się wywieźć wszystkich wagonami towarowymi do wolności. Ta wielowarstwowa i opisująca działania ludzi pozornie różnych książka jest niewątpliwie majstersztykiem. Fikcja literacka doskonale uzupełnia fakty historyczne, a porywająca narracja nie pozwala oderwać się od lektury. Autorowi należą się słowa uznania, ponieważ w całej skomplikowanej fabule popełnił tylko dwa błędy w przypisach wyjaśniających. Leopold Okulicki, ps. "Niedźwiadek" w chwili wybuchu Powstania Warszawskiego nie był Komendantem Głównym AK, lecz jedynie oficjalnie mianowanym następcą komendanta Tadeusza Komorowskiego, ps. "Bór", na wypadek, gdyby ten nie mógł pełnić swojej funkcji. Dodatkowo był komendantem organizacji "NIE" oraz dowódcą tzw. II rzutu Komendy Głównej AK. Natomiast drugim błędem jest wskazanie, że organizacja Werwolf była nazywana V kolumną.

Wracając jednak do walorów literackich recenzowanej pozycji, trzeba przyznać, że Wyszomirski-Werbart doskonale połączył powieść historyczną ze studium ludzkich zachowań. Każdy z bohaterów jest kopalnią zagadek, a dokonywane przez nich wybory często zaskakują czytelnika. Po przeczytaniu nie można powiedzieć, że którakolwiek z postaci została dogłębnie poznana. Ponadto nikt nie jest czarno-biały - negatywne cechy występują u każdej z opisywanych nacji.

Warto dodać, że opis pierwszych lat Polski Ludowej jest bardzo pouczający dla czytelnika. Często dokonywane wybory czy wygłaszane sądy nie są poparte przekonaniem i poglądami, ale po prostu odpowiednim rozeznaniem w sytuacji. Heroiczne zachowania niejednokrotnie mogą skończyć się źle nie tylko dla jednostki, ale również dla całej jej rodziny. I tutaj pojawia się odwieczny dylemat: bardziej bohaterski jest ten, co zginie, czy ten, który spowoduje, że jego rodzina dojedzie do stacji "Wolność"? Publikacja Wagonem towarowym do wolności plasuje się na wysokim miejscu w kategorii powieści historycznej. Z pewnością jest godna polecenia.

Na plus:
+ wielowymiarowe postacie
+ brak ostrych sądów
+ ukazanie świata realnego, a nie czarno-białego
+ perspektywa cywila podczas konfliktów

Na minus:
- brak

Ocena recenzenta: 10/10

historykon.pl/wagonem-towarowym-do-wolnosci-recenzja/
23 września 2017 14:52

Intencją autora było uzupełnienie skomplikowanej wojennej historii - wiodącej od Powstania w getcie warszawskim (poprzez Powstanie Warszawskie) o coś, na co często zdarzało mi się zwracać uwagę - o zaprezentowanie dramatu cywilów, którzy w walce zbrojnej udziału nie brali. Muszę przyznać, że nieźle z tego wybrnął. Rzeczywistość wojny jest jeszcze bardziej skomplikowana niż mogłoby się wydawać. Prosty podział na dobrych i złych zaciera się w zderzeniu z konkretnymi historiami. Wspomniany dramat cywilów to nie wszystko, bowiem Marek Wyszomirski - Werbart jest jednym z nielicznych znanych mi autorów, który oddaje głos. Ławrientijowi Berii. Mamy w książce scenę, której przemawia sam szef NKWD - scenę rozmowy z majorem rzeczonej formacji, któremu wyjaśnia swoje plany polityczne. Jak widać - są już dwie rzeczy, za które opublikowanemu nakładem gdyńskiego wydawnictwa Novae Res dziełu - niewątpliwie należą się brawa.

Starałam się jak najbardziej wnikliwie przyjrzeć właśnie cywilom - temu, jak książka oddaje to, co ich spotykało. Cały czas miałam przed oczami film Agnieszki Holland "W ciemności". Podobny klimat - przerażenia, niepewności, co będzie dalej (graniczącej niekiedy z obłędem), bezbronności - oddaje ta powieść. Jeszcze większą dawkę tego typu emocji serwuje Jan Jakub Kolski w swoim obrazie ,,W ukryciu'' ze znakomitą rolą Magdaleny Boczarskiej i - wcale nie gorszą - Julii Pogrebińskiej. Marek Wyszomirski - Werbart to człowiek wielu talentów (alpinista, archeolog, filmowiec, grafik, kabareciarz, malarz i jubiler), a ,,Wagonem towarowym do wolności'' pokazuje jego nieprzeciętny talent literacki. Przyznam szczerze - aż chciałoby się spotkać z autorem i porozmawiać - choć przez krótki moment - twarzą w twarz, by móc osobiście pogratulować mu tak ciekawej książki. A już za dwie wyżej wspomniane rzeczy - niewątpliwie wyróżniające ,,Wagonem.'' wśród innych książek - jako się rzekło, należą mu się gromkie brawa.

Jeśli pan Wyszomirski - Werbart wybierałby się ze szwedzkiego Lundu (gdzie mieszka) do polskiej Warszawy, to ja już szykuję swój egzemplarz powieści, by miał gdzie złożyć autograf. Szkoda tylko mieć tę świadomość, że tak dobra książka być może w księgarniach zginie pod natłokiem innych - znacznie mniej wartościowych - pozycji. Cóż. pozostaje mi położyć nacisk na słowa "być może" i mieć nadzieję, że jednak się przebije. Jak również pozostaje mi postawić ocenę "6".

Helena Sarna
Ocena recenzenta: 6/6

Blog Ksiazkowaczarnobiala (już nie istnieje)

Nie pytaj mnie, co może przynieść przeczytanie kolejnej książki historycznej. To ty, czytelniku, wybierasz każdą kolejną historię, której oddasz swój cenny czas. Chodzą pogłoski, że wojna nie ma twarzy, lecz ma serce, które potrzebuje krwi i łez pochodzących z ciał ofiar. Nie wiem, jak to jest uciekać Wagonem towarowym do wolności, ale bliskość słowa Marka Wyszomirskiego-Werbarta przybliża historyczną rzeczywistość, która początkowo nie robi większego wrażenia, by z każdą kolejną stroną pokazać, iż "heroiczność polega na tym, że gołymi rękami broni się tego, co jest najdroższe - dziecka i życia". 

Dokładność i determinacja Daniela  pozwoliły na dokładne zaplanowanie ucieczki jego rodziny z getta. Kanał otoczony ciemnością i smrodem stał się dla Dory i jej synka pomieszczeniem, w którym mogli przeżyć. Brak gwarancji przeżycia stał się motorem napędowym do działania. Dzięki różnorodnym kontaktom dziewczynie udaje się odnaleźć Katarzynę-matkę Dory, która stała się dla nich dodatkowym czynnikiem bezpieczeństwa w ciężkich czasach.

Głęboki wdech i wydech. Po części jest mi wstyd. Za siebie. Za moje początkowe podejście do relacji autora. Dlaczego. Przecież od pierwszych stron Wyszomirski-Werbart ukazuje przeżycia cywilów, którzy tracą wiarę i nadzieję. To oni w myślach grzebią swoich bliskich, bo pozytywne myślenie ulotniło się wraz z kolejnym wystrzałem. Intuicyjnie wiedziałam, że z kolejną stroną będzie lepiej, choć początkowy brak dynamiki powodował, iż kilkukrotnie odkładałam książkę, by ponownie do niej powrócić. Powróciłam, i całkowicie oddana słowom autora, podążałam za rozwojem akcji, którego nie brakuje w dalszej części książki.

Ukazane relacje zapierają dech. To oni zwykli obywatele, byli naocznymi świadkami zmieniającej się rzeczywistości. Realizm zastosowany w kreacji postaci oddaje wszystkie emocje. Zwykłe łzy rodzą spazmy, wielkie obawy przed obcymi wzniecają nowe przyjaźnie, w których brudne od pyłu twarze ukazują prawdziwy uśmiech zwycięstwa. Bez komplikacji, bez silenia się na wygórowany przekaz bliskości bohaterów autor wywołuje różnorodny wachlarz wrażliwości. On pokazał bohaterów takich, jakich chciał. Żywych w pamięci. Jego pamięci. Możecie wierzyć, że tak plastyczna kreacja spotykana jest często, ale tak silny realizm przelany na papier spotkany jest sporadycznie. Pierwszy raz mam problem z ustosunkowaniem własnych myśli wobec bohaterów, ponieważ wszyscy wywarli na mnie ogromne wrażenie...

Hałas wojny wymykający się z kart powieści potęguje narastający ból, który w głębi duszy otwiera możliwość poszerzenia wiedzy o losach cywilów. Czarno-białe opisy nabrały kolorytu, w którym autor bez ogródek pokazuje, jakie brutalne zachowania dotykały nawet niewinne dzieci. Niejednokrotny krzyk dziecka oraz zobrazowany słowem moment, w którym Dora przebywała w kanale, poruszył mnie całkowicie. Powieść Marka Wyszomirskiego-Werbarta to nie tylko rzeczywistość wojenna, to również ukazanie historycznych postaci na różnych płaszczyznach czasowych. Największym atutem jest fakt, iż autor osobiście znał część osób występujące w powieści, co sprawia, że książkę czyta się z przyjemnością.

Bezkompromisowo Wagonem towarowym do wolności to jedna z lepszych książek, które miałam okazje czytać. Poruszająca i  dobrze napisana powieść historyczna, która zabiera czytelnika w głąb ludzkiej tragedii, szpiegowskiej akcji oraz ucieczki do wolności. Tę książkę powinni przeczytać. Wszyscy!